- By Sordyl Justyna
- Opublikowane 26 Sierpień, 2014
Myśli i tendencje samobójcze
„CHCĘ UMRZEĆ”
„Samobójstwo jest wydarzeniem natury ludzkiej, o którym,
niezależnie od tego, ile już zostało powiedziane i napisane,
w każdej epoce na nowo trzeba rozprawiać”.
Johann Wolfgang Goethe
Artykuł ten podzielony jest na trzy części. Pierwsza skierowana jest do tych osób, które właśnie teraz myślą o samobójstwie; druga do osób, które podejrzewają, że ktoś im bliski może o nim myśleć. Trzecia część dotyczy teorii, statystyk i danych klinicznych dotyczących samobójstw.
I. Jeśli właśnie myślisz o śmierci
Jeśli myślisz teraz o samobójstwie, przeczytaj poniższy tekst:
-
Wiele osób przechodziło już przez to co Ty. Nawet osoby, które czuły się tak źle, jak Ty teraz - żyją. Statystycznie jest duża szansa, że będziesz żył. Czy to daje Ci nadzieję?
-
Daj sobie czas, poczekaj 24 godziny lub tydzień. Pamiętaj, że myśli i działania to dwie różne rzeczy. To, że teraz myślisz o samobójstwie, nie oznacza, że musisz je popełnić w tej chwili. Myśli samobójcze nie są jednoznaczne z samym aktem. Już czytając ten artykuł, dałeś sobie kilka minut, czytając go dalej dasz jeszcze więcej. W ten sposób podarujesz sobie pewien dystans.
-
Nie powinieneś pozostawać z tym sam. Znajdź osobę, z którą możesz porozmawiać i przy której czujesz się bezpiecznie. Pamiętaj, że niektórzy ludzie mogą źle zareagować na wieść o Twoich myślach, lecz pamiętaj, że ich reakcje nie są skierowane przeciw Tobie – wynikają z jednego – z ich własnych lęków. Jeśli obawiasz się reakcji gniewu lub przerażenia, wiedz, że są osoby, które ich nie okażą, a które Cię wysłuchają. Nie będą się z Tobą kłócić i nie wyślą Cię do szpitala, ale będą przy Tobie w ten ciężki dla Ciebie czas. Możesz do nich zadzwonić lub znaleźć ich w różnych ośrodkach. W kolejnym podrozdziale znajdziesz namiary na nich. Użyj tych 24 godzin lub tygodnia, aby opowiedzieć o tym, co czujesz. Nie ma nic złego w prośbie o pomoc.
-
Ludzie często popełniają samobójstwo, aby zaznać ulgi w cierpieniu. Pamiętaj, że ulga to uczucie – będąc martwym, nic nie czujesz. Nie poczujesz więc ulgi, której tak bardzo pragniesz zaznać.
-
Pamiętaj, że to wsparcie innych ludzi daje nam ulgę – zadzwoń do kogoś!
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli pojawiają się u Ciebie myśli samobójcze i chciałbyś porozmawiać z kimś na temat tego, co się z Tobą dzieje, pomoc możesz znaleźć:
-
Telefonicznie, numery telefonów możesz znaleźć na stronach:
-
W Ośrodkach Interwencji Kryzysowej
(na stronie: www.interwencjakryzysowa.pl/osrodki-interwencji-kryzysowej możesz odszukać najbliższą placówkę),
-
W Ośrodkach Pomocy Społecznej,
-
W Poradniach Zdrowia Psychicznego
-
Jeśli doświadczasz przemocy, pomoc możesz odnaleźć w placówkach, których adresy są wymienione na stronie:
II. Sygnały ostrzegawcze
Amerykańskie Towarzystwo Suicydologiczne (American Association of Suicidology) przedstawia sygnały ostrzegawcze zwiększonego ryzyka popełnienia samobójstwa za pomocą mnemotechniki „IS PATH WARM?”. Każda z liter prezentuje inny sygnał ostrzegawczy:
I (Ideation) - Myśli samobójcze
S (Substance Abuse) - Nadużywanie substancji
P (Purposelessness)- Bezcelowość, bezradność, poczucie utraty sensu życia
A (Anxiety)- Lęk a także bezsenność lub wręcz odwrotnie – ciągłą chęć spania i niemożność wstania z łóżka
T (Trapped) - Poczucie uwięzienia, braku możliwości wyjścia z obecnej sytuacji
H (Hopelessness) - Poczucie beznadziei
W (Withdrawal) - Wycofanie, unikanie kontaktu z przyjaciółmi a nawet rodzin
A (Anger) – Gniew, często niekontrolowany
R (Recklessness) – Lekkomyślne zachowanie, angażowanie się w ryzykowne sytuacje
M (Mood Changes) – Zmiany nastroju
Jak rozmawiać z osobą, u której dostrzegasz symptomy lub wiesz, ze chce ona popełnić samobójstwo?
-
Nie staraj się udawać, że nic nie dostrzegasz, porozmawiaj z tą osobą o swoich odczuciach i przypuszczeniach.
-
Spróbuj znaleźć odpowiedni czas i bezpieczne miejsce na rozmowę. Niech to będzie ciche miejsce, w którym nikt wam nie będzie przeszkadzał, nikt nie będzie mógł podsłuchać. Niech czas będzie dobrany tak, aby każdy z was miał go wystarczająco na rozmowę, żeby żaden z was nie musiał zakończyć rozmowy w jej trakcie ze względu na inne zobowiązania.
-
Nie osądzaj i nie oceniaj, pokaż że jest ktoś, na kogo ta osoba może liczyć. Porozmawiaj o jej problemach i nie minimalizuj ich. Okaż gotowość do słuchania. Nie okazuj złości bądź przerażenia, nie kłóć się i nie próbuj dawać rad.
-
Nie pytaj „dlaczego?”, pytanie to może wzmagać zachowania obronne.
-
Akceptuj emocje, które ukazuje ta osoba, bądź empatyczny, ale nie okazuj litości.
-
Dla osób, które chcą popełnić samobójstwo charakterystyczna jest pewna sztywność myślenia. Myślą w kategoriach albo/albo, warto uświadomić im inne możliwości, jakie mają poza samobójstwem. Jeśli osoba, uważa, że znajduje się w sytuacji bez wyjścia – spróbuj pokazać jej inne możliwe rozwiązania i okaż, że jesteś dla niej wsparciem.
-
Opowiedz tej osobie o możliwości skorzystania z pomocy specjalisty. Zapytaj, czy zechciałaby, abyś umówił jej wizytę, a nawet poszedł razem z nią jako wsparcie. Jeśli osoba zdeklaruje się, że skorzysta z pomocy, sprawdź czy naprawdę to zrobiła.
Mity dotyczące samobójstw
-
Ci ludzie, którzy otwarcie wspominają o możliwości targnięcia się na swoje życie, nie robią tego
Nie prawda! Większość osób, które popełniają samobójstwo, daje wcześniej jakieś sygnały ostrzegawcze, dlatego groźby odebrania sobie życia powinny być traktowane poważnie.
-
Ludzie, którzy popełnili samobójstwo, byli absolutnie zdecydowani o tym, że chcą umrzeć.
Nie prawda! Większość osób do końca pozostaje ambiwalentna wobec swojej decyzji. Toczą walkę pomiędzy pragnieniem życia i pragnieniem śmierci.
-
Dopytywanie kogoś o tematy związane z samobójstwem, może sprowokować jego popełnienie.
Nie prawda! Pytając osobę, u której dostrzegasz tendencje, o samobójstwo może przynieść jej ulgę i zmniejszyć lęk i niepokój. Osoba ta może poczuć, że ktoś ją rozumie, być może znajdzie w Tobie wsparcie.
-
Jeśli ktoś raz chciał popełnić samobójstwo, już zawsze będzie miał do tego skłonności.
Nie prawda! Sam akt samobójczy często jest związany z sytuacją, w jakiej znajduje się człowiek, a którą postrzega jako sytuację bez wyjścia. Może wynikać z pewnego impasu, gdy sytuacja ta wydaje się być już dłużej nie do zniesienia. Gdy sytuacja zmienia się, lub osoba zaczyna ją inaczej spostrzegać, tendencje samobójcze mogą zaniknąć i nigdy więcej już nie wystąpić.
III. Samobójstwo jako proces
Samobójstwa nie należy ujmować jako izolowanego zjawiska, lecz zawsze należy je umieścić w określonej sytuacji. Frustracje bądź zapętlające się konflikty powodują powstanie atmosfery samobójczej, która wzmaga lęki, napięcia i niechęć do życia. Człowiek zaczyna tracić wiarę w możliwość wyjścia z ciężkiej sytuacji, pojawiają się myśli o śmierci, jako jedynym rozwiązaniu. Atmosfera samobójcza związana jest z pewną „gotowością” do targnięcia się na własne życie, ale wcale nie musi do niego prowadzić. Aby doszło do aktu samobójczego, zazwyczaj potrzebny jest bezpośredni powód – kropla, która przeleje czarę goryczy. Sytuację samobójczą można opisać na kontinuum, którego poszczególne części różnią się tylko stopniem i obejmują:
A. Myśli samobójcze – np. „życie nie ma sensu”, „lepiej byłoby, gdyby mnie nie było”. Myśli takie w jakimś momencie życia zdarzają się większości ludzi i polegają na skierowaniu swojej uwagi na sprawy związane ze śmiercią. Nie wiążą się one jednak z planowaniem zamachu na swoje życie czy decyzją o „skończeniu ze sobą”.
B. Tendencje samobójcze – pojawiają się one w wyniku długotrwałych myśli samobójczych oraz nasilania się sytuacji konfliktowych. Tendencje polegają na dokładnym planowaniu własnej śmierci: wybieraniu czasu, miejsca, sposobu i okoliczności w jakich chce się dokonać aktu samobójczego.
C. Akt samobójczy – stanowi koniec kontinuum, a polega na podjęciu decyzji o przerwaniu swojego życia
Dane kliniczne
Wedle danych klinicznych, zwiększone ryzyko samobójstwa stwierdza się w grupie osób z: depresją, zaburzeniami osobowości, uzależnionych, chorujących na schizofrenię i przechodzących przez zaburzenia psychiczne o podłożu organicznym. Znaczna część osób z tych grup ryzyka, popełniających samobójstwo, nigdy nie korzystała z pomocy specjalisty.
Kolejną grupą ryzyka stanowią osoby cierpiące na niektóre choroby somatyczne, takie jak: nowotwory, AIDS, zaburzenia neurologiczne oraz choroby przewlekłe np. cukrzyca, stwardnienie rozsiane, choroby nerek.
Spora część osób z największej grupy ryzyka – depresyjnych - nie podejmowała próby leczenia tego zaburzenia lub nie była nawet świadoma jego istnienia. Mogło to wynikać z obawy i lęku przed okazaniem słabości, braku wiedzy o własnej chorobie lub towarzyszeniu choroby somatycznej bądź objawów somatycznych, którym przypisywano winę za swój stan. Ponieważ największą część osób popełniających samobójstwo stanowią ludzie z depresją, warto przytoczyć tu jej objawy, do których należeć mogą:
-
Ciągłe uczucie smutku, towarzyszące przez większość dnia
-
Utrata zainteresowania zajęciami, które były zwykle wykonywane,
-
Ciągłe uczucie zmęczenia lub/i osłabienia
-
Zły sen: budzenie się nad ranem, spanie zbyt długo bądź zbyt krótko
-
Spadek wagi lub przybieranie na wadze
-
Trudności z podejmowaniem decyzji, koncentracją oraz zapamiętywaniem
-
Poczucie beznadziejności bądź bezradności
-
Drażliwość i niepokój
Podkreślić należy, że depresja jest chorobą, którą można wyleczyć.
Statystyki
W Polsce ilość prób samobójczych i samobójstw dokonanych gwałtownie wzrasta. W 2011 roku odnotowano 3839 zgonów w wyniku samobójstwa a w 2013 roku już prawie dwa razy więcej – 6097.
Rozpatrując dane z przeciągu 2013 roku, aż 8579 osób targnęło się na własne życie, w tym 7000 przypadków dotyczyło mężczyzn. Polska znajduje się w pierwszej trzydziestce państw z największym odsetkiem samobójstw dokonanych na 100 000 mieszkańców. Pierwsze miejsca zajmują kraje takie jak: Białoruś, Litwa, Rosja, Słowenia, Węgry i Kazachstan (dane z lat: 2003-2008).
Wedle statystyk policyjnych, w roku 2013 wśród „przyczyn” samobójstw – a raczej czynników spustowych (u jednej osoby możliwe było odnotowanie więcej niż jednego), pojawiały się:
-
nieporozumienia rodzinne - 999
-
choroba psychiczna – 797
-
przewlekła choroba - 570
-
zawód miłosny - 555
-
warunki ekonomiczne - 484
-
nagła utrata źródeł utrzymania - 135
-
śmierć bliskiej osoby - 138
-
problemy szkolne - 27
-
trwałe kalectwo - 12
-
niepożądana ciąża - 8
-
popełnienie przestępstwa, wykroczenia - 48
-
inny – 1463
Podsumowanie
Samobójcą jest się jeszcze na długo przed targnięciem się na własne życie. Samobójstwo to nie „chwila” lecz proces trwający tygodniami, miesiącami a nawet latami. Samobójstwa stanowi pewien ciąg reakcji, myśli i czynów prowadzących do celu - śmierci. Skoro jest to więc dłuższy proces, to można go przerwać w jakimś momencie i zapobiec jego końcowemu efektowi.
Bibliografia:
-
http://www.suicidology.org/resources/mutlimedia-resources/suicide-warning-signs
-
http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/samobojstwa
-
Polskie Towarzystwo Suicydologiczne (2003). ZAPOBIEGANIE SAMOBÓJSTWOM: PORADNIK DLA LEKARZY PIERWSZEGO KONTAKTU. Warszawa: Wydawnictwo Folliał.
-
Polskie Towarzystwo Suicydologiczne . (2003). ZAPOBIEGANIE SAMOBÓJSTWOM: PORADNIK DLA PRACOWNIKÓW PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ. Warszawa: Wydawnictwo Foliał.
-
http://www.metanoia.org/suicide
-
Broniak, W. (2007). Zapobieganie samobójstwom. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
-
Płużek, Z. (1998). Samobójstwo [w:] W. Szewczuk [red.], Encyklopedia psychologii, Warszawa, s. 783– 787.
Materiał powstał w ramach realizacji projektu „Co Nas Spina? - Kampania na rzecz ochrony zdrowia psychicznego” (III edycja) dotowanego przez Zarząd Województwa Śląskiego.
Więcej informacji o kampanii na stronie: www.wiecjestem.us.edu.pl/co-nas-spina
ORGANIZATORZY KAMPANII: