• By Sordyl Justyna
• Opublikowane 26 Sierpień, 2014

Myśli i tendencje samobójcze

„CHCĘ UMRZEĆ”

„Samobójstwo jest wydarzeniem natury ludzkiej, o którym,

niezależnie od tego, ile już zostało powiedziane i napisane,

w każdej epoce na nowo trzeba rozprawiać”.

Johann Wolfgang Goethe

Artykuł ten podzielony jest na trzy części. Pierwsza skierowana jest do tych osób, które właśnie teraz myślą o samobójstwie; druga do osób, które podejrzewają, że ktoś im bliski może o nim myśleć. Trzecia część dotyczy teorii, statystyk i danych klinicznych dotyczących samobójstw.

I. Jeśli właśnie myślisz o śmierci

Jeśli myślisz teraz o samobójstwie, przeczytaj poniższy tekst:

1. Wiele osób przechodziło już przez to co Ty. Nawet osoby, które czuły się tak źle, jak Ty teraz - żyją. Statystycznie jest duża szansa, że będziesz żył. Czy to daje Ci nadzieję?
2. Daj sobie czas, poczekaj 24 godziny lub tydzień. Pamiętaj, że myśli i działania to dwie różne rzeczy. To, że teraz myślisz o samobójstwie, nie oznacza, że musisz je popełnić w tej chwili. Myśli samobójcze nie są jednoznaczne z samym aktem. Już czytając ten artykuł, dałeś sobie kilka minut, czytając go dalej dasz jeszcze więcej. W ten sposób podarujesz sobie pewien dystans.
3. Nie powinieneś pozostawać z tym sam. Znajdź osobę, z którą możesz porozmawiać i przy której czujesz się bezpiecznie. Pamiętaj, że niektórzy ludzie mogą źle zareagować na wieść o Twoich myślach, lecz pamiętaj, że ich reakcje nie są skierowane przeciw Tobie – wynikają z jednego – z ich własnych lęków. Jeśli obawiasz się reakcji gniewu lub przerażenia, wiedz, że są osoby, które ich nie okażą, a które Cię wysłuchają. Nie będą się z Tobą kłócić i nie wyślą Cię do szpitala, ale będą przy Tobie w ten ciężki dla Ciebie czas. Możesz do nich zadzwonić lub znaleźć ich w różnych ośrodkach. W kolejnym podrozdziale znajdziesz namiary na nich. Użyj tych 24 godzin lub tygodnia, aby opowiedzieć o tym, co czujesz. Nie ma nic złego w prośbie o pomoc.
4. Ludzie często popełniają samobójstwo, aby zaznać ulgi w cierpieniu. Pamiętaj, że ulga to uczucie – będąc martwym, nic nie czujesz. Nie poczujesz więc ulgi, której tak bardzo pragniesz zaznać.
5. Pamiętaj, że to wsparcie innych ludzi daje nam ulgę – zadzwoń do kogoś!

​Gdzie szukać pomocy?

Jeśli pojawiają się u Ciebie myśli samobójcze i chciałbyś porozmawiać z kimś na temat tego, co się z Tobą dzieje, pomoc możesz znaleźć:

1. Telefonicznie, numery telefonów możesz znaleźć na stronach:

• ​www.telefonzaufania.org.pl
• www.portaloswiatowy.pl/przydatne-adresy/telefony-zaufania

2. W Ośrodkach Interwencji Kryzysowej
   (na stronie: www.interwencjakryzysowa.pl/osrodki-interwencji-kryzysowej możesz odszukać najbliższą placówkę),
3. W Ośrodkach Pomocy Społecznej,
4. W Poradniach Zdrowia Psychicznego
5. Jeśli doświadczasz przemocy, pomoc możesz odnaleźć w placówkach, których adresy są wymienione na stronie:

• ​Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie: 
  www.porozumienie.niebieskalinia.pl oraz
• Fundacji Dzieci Niczyje: www.fdn.pl

II. Sygnały ostrzegawcze

Amerykańskie Towarzystwo Suicydologiczne (American Association of Suicidology) przedstawia sygnały ostrzegawcze zwiększonego ryzyka popełnienia samobójstwa za pomocą mnemotechniki „IS PATH WARM?”. Każda z liter prezentuje inny sygnał ostrzegawczy:

I (Ideation) - Myśli samobójcze

S (Substance Abuse) - Nadużywanie substancji

P (Purposelessness)- Bezcelowość, bezradność, poczucie utraty sensu życia

A (Anxiety)- Lęk a także bezsenność lub wręcz odwrotnie – ciągłą chęć spania i niemożność wstania z łóżka

T (Trapped) - Poczucie uwięzienia, braku możliwości wyjścia z obecnej sytuacji

H (Hopelessness) - Poczucie beznadziei

W (Withdrawal) - Wycofanie, unikanie kontaktu z przyjaciółmi a nawet rodzin

A (Anger) – Gniew, często niekontrolowany

R (Recklessness) – Lekkomyślne zachowanie, angażowanie się w ryzykowne sytuacje

M (Mood Changes) – Zmiany nastroju

Jak rozmawiać z osobą, u której dostrzegasz symptomy lub wiesz, ze chce ona popełnić samobójstwo?

• Nie staraj się udawać, że nic nie dostrzegasz, porozmawiaj z tą osobą o swoich odczuciach i przypuszczeniach.
• Spróbuj znaleźć odpowiedni czas i bezpieczne miejsce na rozmowę. Niech to będzie ciche miejsce, w którym nikt wam nie będzie przeszkadzał, nikt nie będzie mógł podsłuchać. Niech czas będzie dobrany tak, aby każdy z was miał go wystarczająco na rozmowę, żeby żaden z was nie musiał zakończyć rozmowy w jej trakcie ze względu na inne zobowiązania.
• Nie osądzaj i nie oceniaj, pokaż że jest ktoś, na kogo ta osoba może liczyć. Porozmawiaj o jej problemach i nie minimalizuj ich. Okaż gotowość do słuchania. Nie okazuj złości bądź przerażenia, nie kłóć się i nie próbuj dawać rad.
• Nie pytaj „dlaczego?”, pytanie to może wzmagać zachowania obronne.
• Akceptuj emocje, które ukazuje ta osoba, bądź empatyczny, ale nie okazuj litości.
• Dla osób, które chcą popełnić samobójstwo charakterystyczna jest pewna sztywność myślenia. Myślą w kategoriach albo/albo, warto uświadomić im inne możliwości, jakie mają poza samobójstwem. Jeśli osoba, uważa, że znajduje się w sytuacji bez wyjścia – spróbuj pokazać jej inne możliwe rozwiązania i okaż, że jesteś dla niej wsparciem.
• Opowiedz tej osobie o możliwości skorzystania z pomocy specjalisty. Zapytaj, czy zechciałaby, abyś umówił jej wizytę, a nawet poszedł razem z nią jako wsparcie. Jeśli osoba zdeklaruje się, że skorzysta z pomocy, sprawdź czy naprawdę to zrobiła.

​Mity dotyczące samobójstw

1. Ci ludzie, którzy otwarcie wspominają o możliwości targnięcia się na swoje życie, nie robią tego
   Nie prawda! Większość osób, które popełniają samobójstwo, daje wcześniej jakieś sygnały ostrzegawcze, dlatego groźby odebrania sobie życia powinny być traktowane poważnie.

2. Ludzie, którzy popełnili samobójstwo, byli absolutnie zdecydowani o tym, że chcą umrzeć.
   Nie prawda! Większość osób do końca pozostaje ambiwalentna wobec swojej decyzji. Toczą walkę pomiędzy pragnieniem życia i pragnieniem śmierci.

3. Dopytywanie kogoś o tematy związane z samobójstwem, może sprowokować jego popełnienie.
   Nie prawda! Pytając osobę, u której dostrzegasz tendencje, o samobójstwo może przynieść jej ulgę i zmniejszyć lęk i niepokój. Osoba ta może poczuć, że ktoś ją rozumie, być może znajdzie w Tobie wsparcie.

4. Jeśli ktoś raz chciał popełnić samobójstwo, już zawsze będzie miał do tego skłonności.
   Nie prawda! Sam akt samobójczy często jest związany z sytuacją, w jakiej znajduje się człowiek, a którą postrzega jako sytuację bez wyjścia. Może wynikać z pewnego impasu, gdy sytuacja ta wydaje się być już dłużej nie do zniesienia. Gdy sytuacja zmienia się, lub osoba zaczyna ją inaczej spostrzegać, tendencje samobójcze mogą zaniknąć i nigdy więcej już nie wystąpić.

III. Samobójstwo jako proces

Samobójstwa nie należy ujmować jako izolowanego zjawiska, lecz zawsze należy je umieścić w określonej sytuacji. Frustracje bądź zapętlające się konflikty powodują powstanie atmosfery samobójczej, która wzmaga lęki, napięcia i niechęć do życia. Człowiek zaczyna tracić wiarę w możliwość wyjścia z ciężkiej sytuacji, pojawiają się myśli o śmierci, jako jedynym rozwiązaniu. Atmosfera samobójcza związana jest z pewną „gotowością” do targnięcia się na własne życie, ale wcale nie musi do niego prowadzić. Aby doszło do aktu samobójczego, zazwyczaj potrzebny jest bezpośredni powód – kropla, która przeleje czarę goryczy. Sytuację samobójczą można opisać na kontinuum, którego poszczególne części różnią się tylko stopniem i obejmują:

A. Myśli samobójcze – np. „życie nie ma sensu”, „lepiej byłoby, gdyby mnie nie było”. Myśli takie w jakimś momencie życia zdarzają się większości ludzi i polegają na skierowaniu swojej uwagi na sprawy związane ze śmiercią. Nie wiążą się one jednak z planowaniem zamachu na swoje życie czy decyzją o „skończeniu ze sobą”.

B. Tendencje samobójcze – pojawiają się one w wyniku długotrwałych myśli samobójczych oraz nasilania się sytuacji konfliktowych. Tendencje polegają na dokładnym planowaniu własnej śmierci: wybieraniu czasu, miejsca, sposobu i okoliczności w jakich chce się dokonać aktu samobójczego.

C. Akt samobójczy – stanowi koniec kontinuum, a polega na podjęciu decyzji o przerwaniu swojego życia

Dane kliniczne

Wedle danych klinicznych, zwiększone ryzyko samobójstwa stwierdza się w grupie osób z: depresją, zaburzeniami osobowości, uzależnionych, chorujących na schizofrenię i przechodzących przez zaburzenia psychiczne o podłożu organicznym. Znaczna część osób z tych grup ryzyka, popełniających samobójstwo, nigdy nie korzystała z pomocy specjalisty.

Kolejną grupą ryzyka stanowią osoby cierpiące na niektóre choroby somatyczne, takie jak: nowotwory, AIDS, zaburzenia neurologiczne oraz choroby przewlekłe np. cukrzyca, stwardnienie rozsiane, choroby nerek.

Spora część osób z największej grupy ryzyka – depresyjnych - nie podejmowała próby leczenia tego zaburzenia lub nie była nawet świadoma jego istnienia. Mogło to wynikać z obawy i lęku przed okazaniem słabości, braku wiedzy o własnej chorobie lub towarzyszeniu choroby somatycznej bądź objawów somatycznych, którym przypisywano winę za swój stan. Ponieważ największą część osób popełniających samobójstwo stanowią ludzie z depresją, warto przytoczyć tu jej objawy, do których należeć mogą:

• Ciągłe uczucie smutku, towarzyszące przez większość dnia
• Utrata zainteresowania zajęciami, które były zwykle wykonywane,
• Ciągłe uczucie zmęczenia lub/i osłabienia
• Zły sen: budzenie się nad ranem, spanie zbyt długo bądź zbyt krótko
• Spadek wagi lub przybieranie na wadze
• Trudności z podejmowaniem decyzji, koncentracją oraz zapamiętywaniem
• Poczucie beznadziejności bądź bezradności
• Drażliwość i niepokój

Podkreślić należy, że depresja jest chorobą, którą można wyleczyć.

Statystyki

W Polsce ilość prób samobójczych i samobójstw dokonanych gwałtownie wzrasta. W 2011 roku odnotowano 3839 zgonów w wyniku samobójstwa a w 2013 roku już prawie dwa razy więcej – 6097.

Rozpatrując dane z przeciągu 2013 roku, aż 8579 osób targnęło się na własne życie, w tym 7000 przypadków dotyczyło mężczyzn. Polska znajduje się w pierwszej trzydziestce państw z największym odsetkiem samobójstw dokonanych na 100 000 mieszkańców. Pierwsze miejsca zajmują kraje takie jak: Białoruś, Litwa, Rosja, Słowenia, Węgry i Kazachstan (dane z lat: 2003-2008).

Wedle statystyk policyjnych, w roku 2013 wśród „przyczyn” samobójstw – a raczej czynników spustowych (u jednej osoby możliwe było odnotowanie więcej niż jednego), pojawiały się:

• nieporozumienia rodzinne - 999
• choroba psychiczna – 797
• przewlekła choroba - 570
• zawód miłosny - 555
• warunki ekonomiczne - 484
• nagła utrata źródeł utrzymania - 135
• śmierć bliskiej osoby - 138
• problemy szkolne - 27
• trwałe kalectwo - 12
• niepożądana ciąża - 8
• popełnienie przestępstwa, wykroczenia - 48
• inny – 1463

Podsumowanie

Samobójcą jest się jeszcze na długo przed targnięciem się na własne życie. Samobójstwo to nie „chwila” lecz proces trwający tygodniami, miesiącami a nawet latami. Samobójstwa stanowi pewien ciąg reakcji, myśli i czynów prowadzących do celu - śmierci. Skoro jest to więc dłuższy proces, to można go przerwać w jakimś momencie i zapobiec jego końcowemu efektowi.

Bibliografia:

1. http://www.suicidology.org/resources/mutlimedia-resources/suicide-warning-signs
2. http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/samobojstwa
3. Polskie Towarzystwo Suicydologiczne (2003). ZAPOBIEGANIE SAMOBÓJSTWOM: PORADNIK DLA LEKARZY PIERWSZEGO KONTAKTU. Warszawa: Wydawnictwo Folliał.
4. Polskie Towarzystwo Suicydologiczne . (2003). ZAPOBIEGANIE SAMOBÓJSTWOM: PORADNIK DLA PRACOWNIKÓW PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ. Warszawa: Wydawnictwo Foliał.
5. http://www.metanoia.org/suicide
6. Broniak, W. (2007). Zapobieganie samobójstwom. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
7. Płużek, Z. (1998). Samobójstwo [w:] W. Szewczuk [red.], Encyklopedia psychologii, Warszawa, s. 783– 787.

​

Materiał powstał w ramach realizacji projektu „Co Nas Spina? - Kampania na rzecz ochrony zdrowia psychicznego” (III edycja) dotowanego przez Zarząd Województwa Śląskiego.

Więcej informacji o kampanii na stronie: www.wiecjestem.us.edu.pl/co-nas-spina

ORGANIZATORZY KAMPANII:

​