Zapominanie to problem, który dotyczy każdego z nas. Nie jest to powód do zmartwień, dopóki nie pojawia się zbyt często. Nie wszyscy jednak mają świadomość, dlaczego w naszej pamięci pojawiają się ubytki. Działanie naszego mózgu, w tym i pamięci, jest na tyle interesujące, że warto się zastanowić, dlaczego zdarza nam się zapominać.
Zapominanie to po prostu utrata zdolności do przypomnienia sobie tego, co wcześniej zastało zapamiętane. Jest to jednak pojęcie wieloznaczne. Oznacza jednocześnie „wymazanie” pewnych informacji z pamięci, niemożność przypomnienia sobie czegoś (co często znajduje się „na końcu języka”) lub modyfikacja pewnych danych.
Pojawia się jednak pytanie, dlaczego w ogóle zapominamy. Czy ma to jakikolwiek sens?
Otóż ma i to w dodatku niebagatelny. Utrata informacji, czyli zapominanie, pozwala na lepszą pracę naszego mózgu. Zapominając odciążamy go i jednocześnie pozbawiamy nadmiaru niepotrzebnych informacji, by móc zapamiętać to, co jest nam bardziej przydatne. Zapominanie stanowi więc swojego rodzaju mechanizm obronny, który tak naprawdę, choć brzmi to absurdalnie, pomaga w zapamiętywaniu, tyle że czegoś innego.
Zapominanie jest ponadto wynikiem niedostatecznej koncentracji uwagi w procesie zapamiętywania. Warto wiedzieć, że zapominanie postępuje najszybciej zaraz po zakończeniu nauki, potem zachodzi dużo wolniej.
Psychologia poznawcza, jak dotąd, wyróżniła cztery główne teorie zapominania. Należą do nich:
Teoria upływu czasu: zgodnie z tą teorią zapominamy to, czego na co dzień nie wykorzystujemy lub nie jest wiedzą konieczną dla codziennego życia. Według badań, najczęściej zapominamy rzadko używane nazwy własne.
Teoria utraty dostępu: teoria ta wiąże zapominanie z defektem przypominania sobie jakiejś informacji, co z kolei może być wynikiem wcześniejszego błędnego jej zakodowania. Informacja istnieje gdzieś w pamięci, ale w danej chwili dostęp do niej jest utrudniony. Nierzadko po upływie pewnego czasu, choćby już następnego dnia, jesteśmy w stanie bez trudu przypomnieć sobie tę informację.
Teoria interferencji: dotyczy ona dwóch zjawisk, jakie mają miejsce w naszym mózgu, a mianowicie interferencji wstecznej, która sprawia, że nowe wspomnienia blokują lub usuwają stare oraz interferencji aktywnej, uniemożliwiającej zapamiętywanie nowych wspomnień poprzez ich blokowanie.
Teoria wyparcia: opiera się na założeniu, że nieuświadomione mechanizmy, które funkcjonują w naszym mózgu sprawiają, że wspomnienia traumatyczne czy nieprzyjemne zostają usunięte z pamięci lub chociażby zablokowane. Zygmunt Freud, będący autorem tej teorii, uważał, że faktycznie informacje nadal są obecne w naszej pamięci, jednak są intensywnie tłumione, co uniemożliwia ich przypominanie. Powstaje wówczas subiektywne wrażenie, że zwyczajnie nie istnieją. Takie dane gromadzą się jednak w naszej podświadomości i nierzadko mają wpływ na nasze zachowanie.
Aby lepiej zapamiętywać, nie można pozbawiać się solidnej porcji snu, który ma zbawienny wpływ na pracę mózgu, a podczas którego zwyczajnie mniej zapominamy.
Należy unikać środków odurzających, w tym narkotyków, ponieważ zakłócają proces zapamiętywania. Największe ubytki w pamięci może spowodować, wydawałoby się niewinna, marihuana.
Ponadto warto pamiętać, by po zakończeniu nauki nie podejmować pracy podobnej do tej wykonywanej niedawno. Ważne, by zmieniać pozycje podczas nauki, uczyć się naprzemiennie zupełnie innych rzeczy lub po zakończeniu zapamiętywania zabrać się na przykład za mycie okien. Zmiana pracy na podobną nie sprzyja, niestety, zapamiętywaniu.
Zaskakujący może być fakt, że aby poprawić pamięć, warto zadbać o sprawność fizyczną. To nie pomyłka. Regularne ćwiczenia na świeżym powietrzu mogą zdziałać cuda! Istotną rolę odgrywają również te, w które zaangażowany jest nasz mózg: trenujmy naszą pamięć (wprowadzając na przykład mnemotechniki).
Istnieją także teorie mówiące o zbawiennym wpływie technik relaksacyjnych na kondycję naszej pamięci. Trzeba się z nimi zgodzić – medytacje z pewnością poprawią naszą koncentrację, a tym samym zdolność zapamiętywania.
Nie można zapominać o diecie, która zagwarantuje naturalną poprawę stanu pamięci. Jeśli wzbogacimy nasze posiłki o kwasy omega-3 (ryby, ziarna słonecznika, dyni), warzywa, owoce, cukry złożone (ciemne, pełnoziarniste pieczywo, brązowy ryż, otręby), a nie proste i wyeliminujemy tłuszcze nasycone, możemy być pewni, że nasz mózg odwdzięczy nam się lepszą i trwalszą pamięcią.
Dudlmy G. A. (1994), Jak podwoić skuteczność uczenia się? (s. 210‑213). Warszawa: Wydawnictwo Medium
Lindsay H., Norman D.A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Artykuł
Artykuł
Studenci i Doktoranci Uniwersytetu Śląskiego mogą korzystać z bezpłatnego wsparcia psychologicznego i poradnictwa w Centrum Obsługi Studenta.
Skontaktuj się ze specjalistami w następujących obszarach:
W celu ustalenia terminu indywidualnej konsultacji psychologicznej prosimy o kontakt drogą elektroniczną lub telefonicznie.
Więc Jestem! - Studencki serwis rozwoju tworzony przez Centrum Obsługi Studenta Uniwersytetu Śląskiego
