Czy zdarza Ci się, że podczas aktu seksualnego z partnerem błądzisz myślami i skupiasz się na zupełnie czymś innym niż powinieneś? A może chciałbyś odczuwać większą satysfakcję, ale nie wiesz, jak to zrobić? Jeśli tak, to koniecznie przeczytaj poniższy artykuł.
W większości badań naukowych dotyczących seksualności, badacze skupiają się głównie na sferze biomedycznej i zaburzeniach funkcji seksualnych, zaniedbując tematykę psychoseksualnych uwarunkowań satysfakcji seksualnej u osób w średniej i późnej fazie rozwoju (DeLamater, Karraker, 2009). Istotne są czynniki somatyczne, ale znaczące są również uwarunkowania kulturowe, na przykład schematy myślenia i stereotypy dotyczące sfery seksualnej osób starszych. Warto podkreślić, iż pomimo spadku odczuwanej fizycznej przyjemności ze współżycia, to badani wciąż zgłaszają zadowolenie i satysfakcję z pożycia intymnego. Jak tłumaczą, czerpią wtedy zadowolenie z obserwacji przyjemności partnera, budowania więzi i utrzymywania radosnej atmosfery w relacji (Nomejko, Dolińska-Zygmunt, 2019). Może to świadczyć o konieczności rozwijania umiejętności bycia uważnym na to, co się dzieje tu i teraz, czyli na pozostawaniu obecnym, bez osądzania (Kabat-Zinn, 1990, Kabat-Zinn, 1994). Uważność pomaga utrzymać aktywność seksualną na zadawalającym poziomie, poprzez zwiększenie zdolności do obserwacji swoich myśli, uczuć, doznań bez natychmiastowej reakcji na nie (Boorstein, 1996; Kabat-Zinn, 1990; Kabat-Zinn, 1994: Shaver, Lavy, Saron, Mikulincer, 2007; Snyder, Shapiro, Treleaven, 2011). Co więcej, jak twierdzi Boorstein (1996) zdolność do wewnętrznej obserwacji siebie, bez gwałtownych, natychmiastowych reakcji na myśli, uczucia, doznania, może mieć związek również z zadowoleniem z relacji między kochankami, a to wpływa na zdrowsze funkcjonowanie jednostki na co dzień (Leavitt, 2019).
Uważność seksualna? Co to takiego?
Badania nad uważnością, wskazują na jej pozytywny związek z relacjami partnerskimi, jak również seksualnością (Barnes, i in., 2007; Khaddouma, Gordon, Strand 2017; Leavitt, Lefkowitz, Waterman, 2019). Leavitt, Lefkowitz i Waterman (2017) wprowadzają termin „uważność seksualna”, który jest ciekawy, pod względem jego rozwoju w nauce oraz opisanych dotychczas koncepcji uważności (Hayes, Strosahl, Wilson, 2013; Harris, 2017). Pomimo wcześniejszych badań nad uważnością jako cechą oraz relacjami romantycznymi i seksualnymi, niewiele prac uwzględniało uważność seksualną, podtyp uważności stanu, który może być ściślej związany z relacjami. Uważność seksualna polega na koncentracji na oddechu, świadomości doznań oraz porzuceniu samosądu podczas stosunku seksualnego (Leavitt, 2017). Praktykowanie seksualnej uważności - czyli zachowanie uważności szczególnie podczas seksu, który jest często kontekstem o wysokim poziomie lęku (Barnes, i in, 2007) - może wymagać większego zastosowania uwagi i nieosądzania niż praktykowanie uważności w innych, mniej stresujących sytuacjach. Na przykład bycie uważnym podczas uprawiania jogi jest zupełnie inne niż utrzymywanie stanu uważności podczas uprawiania seksu (Kleinplatz i in., 2018). Obiecujący jest fakt, iż zdolność do spowalniania myśli, pozostawania świadomym i nieosądzania, wraz z umiejętnością otwartego mówienia o sprawach seksualnych, może pomóc w nawiązaniu zdrowego romantycznego i seksualnego związku, który następnie przyczynia się zarówno do satysfakcji ze związku, jak i ogólnego samopoczucia jednostki (Yeh, Lorenz, Wickrama, Conger, Elder, 2006).
Uważność jako cecha i jako stan
Jak zapewne zauważyłeś, uważność możemy rozpatrywać w dwóch kategoriach: jako cecha i stan. Cecha jest względnie stała i charakterystyczna dla jednostki, możemy ją rozmieć jako zgeneralizowaną tendencję jednostki do określonych zachowań w różnych sytuacjach. Natomiast stan, to złożona reakcja emocjonalna, na którą składa się subiektywne, niespecyficzne uczucie napięcia i zagrożenia, pojawiającego się w danej sytuacji (Sosnowski, 1977).
Uważność jako cecha składa się z dwóch komponentów: świadomości i akceptacji. Pierwszy ze składników przedstawiany jest jako ciągła obserwacja własnych doświadczeń (Deikman, 1996) oraz umiejętność koncentracji na bieżących doświadczeniach, a nie na przeszłych bądź przyszłych (Roemer, Orsillo, 2003). Drugi ze składników uważności tłumaczy, w jaki sposób powinno się praktykować świadomość chwili obecnej, tzn. w sposób nieosądzający, z postawą akceptacji, otwartości i współczucia wobec doświadczeń (Cardaciotto i in., 2008). Według Hayes’a (1994) akceptacja polega na doświadczaniu wydarzeń w pełni, takimi jakie są. Postawa akceptacji charakteryzuje się interpretacją i/lub opracowywaniem wydarzeń w sposób, który nie prowadzi do ucieczki, uniknięcia bądź próby zmiany danego wydarzenia (Cardaciotto i in., 2008). Należy jednak podkreślić, iż akceptacja nie powinna być mylona z postawą bierności lub rezygnacji.
Uważność seksualna, czyli ta stanowa, to zdolność do bycia spostrzegawczym i nieosądzającym podczas doświadczeń seksualnych (Leavitt, 2017). Osoby, będące uważne seksualnie, nie wyznaczają nadmiernych oczekiwań dotyczących orgazmu lub innych z góry określonych celów, które wynikają z wpływów społecznych. W momencie, kiedy pojawia się nieprzyjemna myśl lub emocja, jednostka z wysokim poziomem uważności seksualnej powstrzymuje się od natychmiastowego osądzania. Jak to robi? W zamian skupia się na oddechu bądź doznaniach z ciała (Leavitt, 2017).
Uważność seksualna jest również miarą dwuczynnikową – składa się z obserwacji i nieosądzającej postawy doświadczenia (Leavitt i in., 2017). Istotą uważności seksualnej jest zdolność do obserwowania doznań i pobudzenia, przy jednoczesnym zachowaniu braku osądu w odniesieniu do jakości wykonania, pojawiających się myśli czy oczekiwań jednostki. Obserwacja i nieosądzanie doświadczeń mogą przyczyniać się zarówno do satysfakcji relacyjnej i seksualnej. Osoby, które uważnie obserwują swoje zachowania seksualne, mogą być w stanie wyczuć podniecenie i utrzymać więź z partnerem. Jednostki, które unikają osądzania podczas zachowań seksualnych, mogą natomiast uwolnić się od oczekiwań i osądów wobec siebie lub partnera (Leavitt, 2017).
Uważność jako cecha i uważność jako stan są ze sobą ściśle powiązane. Wyniki badań wskazują, iż osoby z większym poziomem uważności jako stan, charakteryzowały się wyższym poziomem uważności jako cecha (Kiken, Garland, Bluth, Palsson, Gaylord, 2015). Świadczy to o tym, iż wzrost stanu uważności w praktyce medytacyjnej z czasem prowadzi do wzrostu poziomu cech uważności. Jest to istotne, ponieważ sugeruje, że cechowa skłonność do bycia uważnym w codziennym życiu może być modyfikowalna poprzez celową praktykę wywoływania odpowiedniego stanu podczas ćwiczeń uważnościowych. Co więcej, powyższe interpretacje są zgodne z dowodami neuronaukowymi, które wskazują, że trening uważnościowy, np. poprzez medytację może zmienić funkcjonowanie i strukturę mózgu w sposób, który wspierałby bycie bardziej uważnym (Holzel i in., 2011).
Związek uważności z zadowoleniem ze związku i satysfakcją seksualną – badania
Badania wskazują, że uważność jest pozytywnie związana z wieloma potencjalnymi "intrapersonalnymi czynnikami wspierającymi" zdrowe związki, w tym z pozytywnym afektem, poczuciem własnej wartości i satysfakcją z życia, a odwrotnie - z negatywnym afektem, niepokojem, wrogością, neurotycznością, objawami depresji i reaktywnością na stres (Brown, 2004; Brown, Ryan, 2003). Co więcej, uważność może przewidywać dobre samopoczucie w związku romantycznym. Badania Barnes’a i współpracowników (2007) sugerują, że pozytywne konsekwencje, jakie uważność ma dla dobrostanu psychicznego mogą również dotyczyć dobrostanu w związkach romantycznych. Ponadto, badania powyższych autorów udowodniły, iż jednostki mniej emocjonalnie i osądzająco komunikowały się z partnerem podczas konfliktów, co świadczy o pozytywnych skutkach uważności na komunikację między partnerami, co przekłada się na wyższą satysfakcję z relacji romantycznej (Barnes i in., 2007).
Z kolei inne badania wskazują, iż uważność jako cecha może pomóc w łagodzeniu zakłóceń poznawczych podczas seksu (Newcombe, Weaver, 2016) i wiąże się z mniej wyolbrzymionymi/tłumionymi obawami lub zachowaniami seksualnymi (Pepping i in, 2018). W związku z powyższym, praktykowanie uważności pomaga jednostce przełamać zakłócenia poznawcze zmniejszając lęk i stres w relacjach seksualnych (Barnes i in., 2007; Brown, Ryan, 2003; Carson i in., 2004). Kolejnym powodem, dla którego uważność może przyczyniać się do zdrowych wyników seksualnych, jest to, że bycie bardziej świadomym teraźniejszości umożliwia lepszą regulację emocji i bardziej intencjonalne zachowanie (Karremans, Schellekens, Kappen, 2017).
Potwierdzające pozytywne związki między uważnością a intymnymi relacjami są badania Leavitt (2017), które wskazały, że cecha uważność była istotnie związana z satysfakcją seksualną, podkreślając, iż osoby, które częściej praktykowały uważność, były bardziej zadowolone seksualnie. Ponadto, dotychczas przeprowadzono kilka badań sprawdzających interwencyjny wpływ uważności na satysfakcję seksualną. Przykładowo, dwunastotygodniowa interwencja uważności dla kobiet z zaburzeniami pożądania i podniecenia seksualnego prowadziła do poprawy fizycznego i psychologicznego funkcjonowania seksualnego oraz zmniejszenia dystresu seksualnego (Brotto i in., 2008; Brotto i in., 2012; Mize, 2015; Rosenbaum, 2013; Silverstein i in., 2011).
Podsumowanie
Jednostki borykające się z utratą uwagi, tendencjami do ruminacji i niezadowoleniem ze swojej relacji intymnej, powinny spróbować treningu opartego na uważności, na przykład Treningu Redukcji Stresu (ang. mindfulness based stress reduction, MBSR) stworzonego przez profesora Jona Kabata-Zinna z Uniwersytetu Massachusettes. Trening polega na zmniejszeniu napięcia emocjonalnego oraz przeżywanego stresu poprzez rozwijanie umiejętności koncentracji na teraźniejszych doświadczeniach (Błaszczak, 2016). MBSR został stworzony z myślą o osobach poważnie chorych, doświadczających chronicznego stresu. Aktualnie jednak trening MBSR zyskał popularność w edukacji (np. Becker, Gallagher, Whitaker, 2017), interwencjach skupiających się na samoregulacji i rozwoju osobistym (np. Bays 2015; Brown, Ryan 2003; Williams, Penman 2014), promocji zdrowia (np. Williams, Simmons, Tanabe, 2015) i biznesie (Hansen 2012; Hykland, Lee, Mills, 2015).
Zrozumienie związku seksualnej uważności z satysfakcją seksualną, jakością związku ponad asocjację z cechą uważności mogłoby dostarczyć ważnych informacji projektantom interwencji oraz terapeutom związków i seksuologom pracującym z osobami indywidualnie i parami. Istotne wydaje się wciąż badanie tego aspektu i poszerzanie jego ram o wyniki polskich jednostek. Jeśli jednak przekonałam Cię już dziś do pozytywnych efektów treningów uważnościowych, pamiętaj o oddechu i spróbuj skupiać na nim swoją uwagę. Kto wie? Może zaskoczysz sam siebie i poczujesz się po prostu lepiej.
Bibliografia: